خانواده فاکتوری فراموش شده در تولیدات نمایشی است + صوت

خانواده ایرانی شاخصه های بارز و روشنی دارد که کاملاً منحصربه فرد بوده و به راحتی می توان آن را تشخیص داد. در فرهنگ ایرانی خانواده جایگاهی مشخص و اصلی دارد. منظور از خانواده نیز تنها به شکل ظاهری این نهاد خلاصه نمی شود بلکه روابط حاکم بر آن اهمیت دارد. خانواده وقتی شکل می گیرد در خود محلی امنی ایجاد می کند که تمامی اعضای خانواده در آن احساس امنیت می کنند. برای نمونه فرزندان وقتی از خانواده دور می شوند احساس ناامنی می کنند حتی پدر و مادر نیز در خانواده احساس آرامش دارد.

البته خانواده در همه جوامع به ویژه جامعه شرقی دارای اهمیت است اما فرهنگی ایرانی اسلامی به این موضوع نگاهی جدی تر دارد. در دین مبین اسلام بارها بر خانواده و اهمیت حفظ و نگهداری آن تأکید شده است حتی این نکته مورد توجه قرار گرفته، همسویی خانواده با آموزه های دینی، شرایط شکل گیری مطلوب تری از خانواده را میسر می کند.

چنین جایگاه و اهمیتی که برای خانواده ترسیم شده، رسالتی ویژه برای برنامه سازان فرهنگی و هنری پیش آورده است. تلویزیون، سینما و شبکه نمایش خانگی با محصولاتی که ارائه می دهند، قادرند ابزاری مؤثر برای شکوفایی یا افول خانواده در کشورمان باشد. متأسفانه آن چیزی که امروز در کشورمان شاهد آن هستیم چندان مطلوب نیست زیرا در تلویزیون یک مسیری خیالی ترسیم می شود که چندان نگاهی واقعی به جامعه امروز ندارد. در آثار نمایشی تلویزیون، خانواده نمود بیرونی ندارد و نمی توانیم نمونه هایی از آن را در جامعه پیرامون خود مشاهده کنیم و اگر هم استثناهایی هم بوده، بخش عمده مردم را در بر نمی گیرد.

در سینما وضعیت به شکلی دیگر اهمیت خود را از دست داده زیرا آنچه مورد نظر است به دست آوردن گیشه به هر قیمتی است. برای همین هم آثاری به اسم سینمای طنز مورد اقبال گیشه قرار می گیرند که مخاطب خانواده را هدف دارند. این معضل تا حدی جدی شده که برخی از خانواده ها از بیم اینکه آثار نمایشی روی اعضای خانواده تأثیر منفی داشته باشد از آن فاصله گرفته اند.

در شبکه نمایش خانگی وضعیت به نحوی دیگر وخیم است. در این رسانه خانواده کاملاً از هم پاشیده و آنچه ما می بینیم خشونت و پرخاشگری است که در  خانواده دیده می شود. این رویکرد در حقیقت قبح شکنی آشکار است که به شکلی جدی کانون خانواده را مورد هجمه قرار می دهد. در چنین وضعیت افسارگسیخته ای نهادهای دولتی و نظارتی هم خنثی ترین عملکرد ممکن را از خود نشان می دهند.

از این منظر بر آن شدیم که در خبرگزاری ایکنا به بررسی سیر این رویکرد و دلایل بروز و تداوم آن در تولیدات سینمایی و شبکه خانگی از دید کارشناسان مختلف بپردازیم.

گفت وگوی دوم ایکنا با محمد سلیمانی؛ فیلمنامه نویس و مدرس و منتقد سینما در این زمینه را با هم می خوانیم.

ایکنا – پیرامون اهمیت پرداختن به خانواده در برنامه های نمایشی تا به حال بحث های زیادی مطرح شده است اما کمتر از این زاویه به موضوع نگاه شده که چگونه فیلم و سریال بسازیم تا خانواده ها مخاطب آثار باشند. پیرامون این موضوع نظر خود را بیان کنید.

درباره اهمیت و اینکه خانواده نهادی مقدس است تا به حال زیاد حرف زده شده است اما اینکه چگونه می توان خانواده را جذب تولیدات نمایشی کرد، اهمیت دارد. جذب تماشاگر به هر قیمتی نگاهی مقبول در برنامه سازی نیست به ویژه اگر خانواده مخاطب تولیدات مربوطه باشد. هنرمند باید دارای نگاهی واقع گرا به خانواده داشته باشد حتی برخی مواقع بیان مشکلات خانواده رسالت سینما است اما اینکه به بهانه نشان دادن مشکلات می توان همه مشکلات را به صورت عریان تصویر کرد سؤالی است که پیرامون آن چند نظر وجود دارد.

عده ای معتقدند تصویرسازی عریان از مشکلات خانوادگی در سینما، تلویزیون و شبکه نمایش خانگی کاری سخت و دشوار است چون معتقدند باعث شکسته شدن حرمت ها می شود برای رفع این مسئله راهکارهایی هم وجود دارد. عده ای راهکار تصویرگری از مشکلات را زبان طنز می دانند و عده ای هم به واسطه خشونت بیش ازحد تلاش می کنند مشکلات را نشان دهند. هر دو مسیر اشتباه است و مشکلات فراوانی را در برنامه سازی به وجود می آورد. حال سؤال این است این مشکل وجود دارد اما راهکار برای اینکه درگیر عریان گویی نشویم، راهکار چیست؟

فیلمسازی که می خواهد به خانواده بپردازد در قدم نخست باید سراغ فیلمنامه رود. در ادامه فیلمنامه نویسی که قرار است به خانواده بپردازد باید آگاهی نسبی نسبت به این نهاد مقدس اجتماعی داشته باشد. اگر این خصیصه وجود داشت عریان گویی از مشکلات خانواده ها در فیلم ها و باعث نخواهد شد تا حرمت خانواده از بین رود. در همین رابطه نمونه های موفقی هم داشته ایم که با رعایت حرمت ها، توانستند تصویرگر مشکلات خانواده ها نیز باشند. وقتی نویسنده خانواده را بشناسد خواهد توانست شخصیت ها را به درستی نشان داده و آن را قابل باور به مخاطب ارائه دهد.

اگر قرار است مشکلات به صورت عریان و بنا به ضرورت فیلمنامه مورد توجه قرار گیرد باید حتماً درجه بندی سنی رعایت شود این امر به هیچ وجه مد نظر قرار نمی گیرد به ویژه در شبکه نمایش خانگی شاهد بی توجهی کامل به این موضوع هستیم متأسفانه این کارها بازتاب های بسیار نامطلوبی در جامعه داشته و بازتاب های مخرب آن روی فرهنگ عمومی تأثیرات بدی خواهد داشت. به همین دلیل تأکید می کنم فیلمساز یا نویسنده ای که در این حوزه ورود می کند حتماً باید خطوط قرمز را شناخته و به آن مقید باشد.

ایکنا – اگر بخواهیم ارزیابی اجمالی داشته باشیم از بین سه رسانه؛ تلویزیون، سینما و شبکه نمایش خانگی کدامیک را موفق تر می دانید؟

مطمئناً شبکه نمایش خانگی در این رابطه نتوانسته عملکرد مطلوبی داشته باشد زیرا افرادی که در آن کار می کنند نهاد خانواده را آنگونه که لازم است، نمی شناسند! حتی معتقدم در این رابطه اراده ای هم وجود ندارد. به سینما هم نمی توان چندان نمره خوبی در پرداختن به خانواده داد و تلویزیون هم با وجود آنکه نسبت به دو رسانه دیگر موفق تر است آن نیز همان گونه که پیشتر گفته شد مشکلات خاص خود را در برنامه سازی نسبت به خانواده دارد.

درباره عملکرد تلویزیون نکته ای وجود دارد که رسالت این رسانه را بسیار جدی تر از دیگر رسانه ها می کند. این رسانه بودجه دریافت می کند برای همین حساسیت و احساس تکلیف در رسانه ملی بسیار بیشتر از سینما و شبکه نمایش خانگی است بنابراین با وجودی که من رسانه ملی را تا حدودی در پرداختن به خانواده موفق می دانم اما با توجه به بودجه و هزینه ای که در این رابطه می شود باز هم موفقیت مورد نظر شکلی کامل و راضی کننده ندارد.

var player = videojs('player_831824_3836379',{ techOrder: [ "html5" , "flash"],poster:'',width:400,height:300}); videojs.addLanguage('en', {"No compatible source was found for this media.": "مشاهده ی ویدیو نیاز به پشتیبانی مرورگر از codec h264 یا نصب فلش پلیر دارد."}); player.one('play', (function(){ $.post('/fa/ajax/news/video/3836379',{},function (data) {}); })); کد دانلود فیلم اصلی

درباره سینما نیز باید بگویم سرمایه گذاری کافی در این رابطه صورت نگرفته است زیرا در این رسانه فعلاً آن چیزی که بیش از هر چیز اهمیت دارد جذب گیشه به هر قیمتی است اما تأسف زمانی بیشتر می شود که می بینیم اراده جدی هم برای رهایی از این وضعیت وجود ندارد. درباره شبکه نمایش خانگی نیز توضیح دادم و گفتم که تولیداتی که در آن عرصه وجود دارد متناسب با احوالات خانواده ایرانی نیست! نقصان هایی که برشمردم در شرایطی است که ما در حوزه نیروی انسانی کمبودی نداریم اما آن چیزی که نقصان ها را به وجود آورده نبود سرمایه گذاری صحیح است.

ایکنا – وقتی در عرصه تولیدات تصویری، ضعیف عمل می کنیم در حقیقت آینده فرهنگی خودمان را به خطر می اندازیم زیرا جوان امروزی باید از اهمیت خانواده مطلع باشد تا در آینده در حفظ و نگهداری آن بکوشد. چگونه در برنامه سازی ها اهمیت خانواده را برای جوانان به شکل مطلوبی هویدا کنیم؟

مجدد روی شناخت و آگاهی کارگردان و نویسنده تأکید دارم زیرا جوانی که از او حرف می زنیم در قدم اول مخاطب است پس عدم درک سازنده از خانواده و مخاطب به جوان نیز تعمیم پیدا می کند. بهترین راهکاری که در این رابطه به ذهنم می رسد این است که جوان باید در آثار نمایشی، دغدغه های خود را مشاهده کند. این اتفاق در ادامه باید برای جوان مشخص کند مشکلات مطروحه به چه واسطه به وجود آمده و چگونه می تواند از آن عبور کرد.

در این میان ممکن است فیلمسازانی وجود داشته باشند که مدعی شناخت نیازها و مسائل خانواده هستند اما آنها نیز در کارهایشان موفق نیستند چراکه در بسیاری از مواقع این افراد به بهانه واقع‎گرایی به نحوی که مشکلات را پیش روی جوان قرار داده که نتیجه به دست آمده معکوس بوده است. این رویکرد باعث می شود به واسطه برنامه های ناقص و الکن، اهمیت خانواده برای جوانان کمرنگ شود.

ایکنا – به نقش سینماگران در تولیدات آثار خانوادگی در رسانه های تصویری، اشاره کردید. در ادامه به اهمیت نقش سیاست گذاری هایی فرهنگی در تولید کارهای فاخر نام ببرید زیرا در برخی مواقع نویسنده و کارگردان نسبت به موضوع اشراف دارد اما سیاست های فرهنگی در سمتی نیست که او احساس امنیت کرده و مسیری کاری خود را در این عرصه ادامه دهد. پیرامون این موضوع توضیح دهید.

سیاست گذاری فرهنگی دو وجه دارد. ابتدا تأمین مالی هنرمند است که باعث می شود تولیدات خانوادگی رشد داشته باشد اما نکته دوم و مهم تر به انتخاب هنرمندانی برمی گردد که در این رابطه امتحان خود را پس داده اند. برای این امر نیز در ابتدا افرادی که فیلمنامه ها را بررسی می کنند و به آنها اجازه و بودجه لازم را برای تولید می دهند نسبت به موضوع خانواده شناخت و اشراف لازم را داشته باشند. ما تا به این قسمت مصاحبه درباره اهمیت و جایگاه شناخت هنرمند سخن گفتیم که در جای خود بسیار ضروری و مثبت است اما وقتی مسئولی که نسبت به خانواده شناخت ندارد عهده دار مجوز دادن به سینماگران نباید توقع اتفاقات چندان مطلوبی را داشته باشیم.

گفت وگو از داوود کنشلو

انتهای پیام